دموکراسی ایرانی!
شاهنشاه رضا پهلوی فرمانده ارتش.
پادشاهی مشروطه و نقش شاه در حفظ سکولاریسم و دموکراسی ایرانی.
پادشاهی مشروطه به عنوان یکی از مدل‌های حکومتی که ترکیبی از مدرنیته و دموکراسی ایرانی را به نمایش می‌گذارد، در طول تاریخ تحولات زیادی را تجربه کرده است. این مدل حکومتی به ایران اجازه میدهد تا پادشاه را به عنوان نمادی از تاریخ و وحدت ملی حفظ کنند، در حالی که قدرت اجرایی و قانون‌گذاری در اختیار نهادهای دموکراتیک باقی می‌ماند. این مقاله به بررسی ایده‌ای درباره نقش شاه در یک پادشاهی مشروطه در ایران می‌پردازد؛ ایده‌ای که تلاش می‌کند ضمن حفظ سکولاریسم و دموکراسی، سه اهرم مهم ثبات را به شاه بسپارد: فرماندهی کل قوا، انتخاب رئیس دیوان عالی کشور با تصویب سنا، و انتخاب رئیس صدا و سیمای ایران.
۱ـ فرماندهی ارتش:
تضمین ثبات نظامی و امنیتی
در یک نظام پادشاهی مشروطه، فرماندهی ارتش به شاه سپرده می‌شود تا وی بتواند در شرایط حساس و بحرانی نقش تعیین کننده ای در حفاظت از امنیت کشور ایفا کند. این انتخاب نشان‌دهنده باور به توانایی شاه در بی‌طرفی و دوری از بازی‌های سیاسی است. وقتی شاه از دخالت‌های مستقیم سیاسی دور بماند، نقش او در فرماندهی نیروهای مسلح می‌تواند منبعی از ثبات و امنیت باشد.
نظامی که شاه را به عنوان فرمانده نیروهای مسلح قرار میدهد، با این پیش‌فرض کار می‌کند که شاه نه تنها از مسائل اجرایی و سیاسی دور است، بلکه به عنوان ضامن اتحاد ملی قادر است تصمیمات نظامی را تنها برای حفظ ثبات و امنیت ملی بگیرد. این رویکرد، تفکیک دقیق قدرت بین نهادهای مختلف را تضمین کرده و مانع از تمرکز بیش از حد قدرت در دست نهادهای اجرایی می‌شود.
۲ـ انتخاب رئیس دیوان عالی کشور:
تضمین استقلال قوه قضاییه
یکی از پایه های اصلی هر دموکراسی سالم، وجود یک سیستم قضایی مستقل است. در مدل پیشنهادی، انتخاب رئیس دیوان عالی کشور توسط شاه با تصویب سنا به عنوان یکی از نهادهای دموکراتیک پیشنهاد شده است. این اقدام می‌تواند به تقویت استقلال قوه قضاییه کمک کند، چرا که شاه به عنوان شخصیتی فراتر از جناح‌های سیاسی، قادر است فردی را به عنوان رئیس دیوان عالی انتخاب کند که از فشارهای سیاسی و حزبی مصون بماند.
فرآیند تصویب انتخاب شاه توسط سنا، تضمینی است که این انتخاب نه تنها بر مبنای شایستگی و تخصص قضایی صورت گیرد، بلکه نظارت عمومی نیز بر این تصمیم اعمال شود. در این مدل، شاه به عنوان ضامن عدالت و دموکراسی، در عین حفظ بی‌طرفی، نقش کلیدی در انتخاب فردی که قوه قضاییه را رهبری خواهد کرد، بازی می‌کند. این رویکرد می‌تواند مانع از تبدیل دستگاه قضایی به ابزاری در دست دولت‌ها یا احزاب سیاسی شود و قوه قضاییه را به نهادی مستقل و قوی تبدیل کند که در خدمت حقوق ملت باشد.
۳ـ انتخاب رئیس صدا و سیمای ایران:
تضمین آزادی بیان و حفظ سکولاریسم
در دنیای مدرن، رسانه‌ها نقش بسزایی در شکل‌دهی به افکار عمومی و ترویج ارزش‌های دموکراتیک دارند. در این مدل، شاه نقش مهمی در انتخاب رئیس صدا و سیمای ایران ایفا می‌کند. رسانه‌های ملی به عنوان ابزاری قدرتمند برای حفظ و تقویت سکولاریسم و آزادی بیان، نیاز به استقلال از دولت‌ها و جناح‌های سیاسی دارند. انتخاب رئیس صدا و سیما توسط شاه، می‌تواند تضمین‌کننده این استقلال باشد.
از آنجا که رسانه‌های ملی به طور مستقیم بر شکل‌دهی به نگرش‌های جامعه و حفظ ارزش‌های ملی تأثیر می‌گذارند، سپردن این مسئولیت به شاه به عنوان نهاد نمادین بی‌طرف، می‌تواند رسانه را از افتادن در دام جناح‌بازی‌ها و منافع حزبی محافظت کند. در این مدل، رسانه ملی به جای اینکه ابزار تبلیغاتی دولت یا احزاب شود، به عنوان بستری برای ترویج آزادی‌های مدنی، ارزش‌های سکولار و ترویج گفتمان‌های متنوع در جامعه عمل می‌کند.
اصل تفکیک قوا: تضمین دموکراسی کارآمد
یکی از اصول کلیدی هر نظام دموکراتیک، تفکیک قوا است. در مدل پیشنهادی، تاکید ویژه‌ای بر تفکیک قوا وجود دارد. شاه به عنوان نماد وحدت ملی، از قدرت اجرایی دور نگه داشته می‌شود و این قدرت به دست نخست وزیر، دولت، و مجلس سپرده می‌شود. این اصل نه تنها مانع از تمرکز قدرت در دستان یک فرد یا نهاد خاص می‌شود، بلکه موجب کارآمدی و شفافیت بیشتر در تصمیم‌گیری‌های حکومتی می‌گردد.
تفکیک قوا به شکلی که در این مدل پیشنهاد شده، به نهادهای اجرایی، قانون‌گذاری و قضایی استقلال کافی میدهد تا بدون دخالت از سوی یکدیگر به وظایف خود عمل کنند. شاه در این مدل، به عنوان ضامن استقلال این نهادها و نمادی از توازن میان قوا عمل می‌کند، در حالی که نقش اجرایی ندارد و تمرکز او بر حفظ ثبات و سکولاریسم باقی می‌ماند.
مدلی که در این مقاله مورد بررسی قرار گرفت، تلفیقی از مدرنیته و سنت‌های پادشاهی مشروطه است. این مدل نشان میدهد که چگونه می‌توان با حفظ یک نظام پادشاهی، همزمان از اصول دموکراتیک، سکولاریسم و تفکیک قوا دفاع کرد. شاه در این نظام به عنوان نماد اتحاد ملی و ضامن ارزش‌های سکولار و دموکراتیک عمل می‌کند و در عین حال سه اهرم مهم برای حفظ ثبات و بی‌طرفی در اختیار او قرار داده شده است: فرماندهی نیروهای مسلح، انتخاب رئیس دیوان عالی کشور با تصویب سنا، و انتخاب رئیس صدا و سیمای ایران.
این مدل، با تاکید بر استقلال نهادهای مختلف و حفظ بی‌طرفی شاه، می‌تواند راهی برای تحقق دموکراسی و سکولاریسم پایدار در ایران باشد، در حالی که نقش تاریخی و فرهنگی شاه نیز به عنوان نماد وحدت ملی حفظ می‌شود.
راگو کندری
